Sống mãi với nghề xưa, làng nghề đúc đồng xưa 1000 năm tuổi

Tích lũy suốt gần 1000 năm, những kinh nghiệm về đúc đồng đã lắng tụ và bồi đắp lên một thế hệ nghệ nhân, thợ đúc đồng tài năng cho làng nghề Đại Bái để đã đúc ra những bức tượng, tượng đài đồ sộ, hoành tráng nhất nước…

Theo thống kê của Hiệp hội Đúc đồng Đại Bái, tỉnh Bắc Ninh, đến đầu năm 2015, sản phẩm của làng nghề này đã có mặt ở 70 quốc gia, vùng lãnh thổ. Ông Dương Bá Tân, nghệ nhân đã được Hiệp hội Làng nghề VN phong tặng danh hiệu “bàn tay vàng”, tự hào khoe: Gia phả của các dòng họ làng Đại Bái đều ghi cách đây gần 1000 năm, cụ Nguyễn Chí Thành là học trò của thiền sư Giác Không đã đến làng Đại Bái này và dạy dân biết làm khuôn, đúc đồng. Người làng bền bỉ theo nghề để tạo thành làng nghề đúc đồng Đại Bái vang danh hôm nay.

Giáp Tết âm lịch Ất Mùi nhưng những lò đúc đồng của làng Đại Bái vẫn đêm ngày đỏ lửa, xe hàng nối đuôi nhau ra vào. Một nghệ nhân “bàn tay vàng” khác, ông Vũ Duy Thuấn (58 tuổi, nghệ nhân tại xưởng mỹ nghệ Tâm Thái) cho biết thuở xưa, làng chỉ đúc những mặt hàng đơn giản như đồ thờ bằng đồng, đỉnh đồng, lư hương, chậu, gương… Hiện nay, thợ đúc đồng ở đây có thể sản xuất bất cứ sản phẩm nào về đồng như: lư đồng, tượng đồng, các đồ kỷ niệm, đồ lễ, đồ lưu niệm và thậm chí cả đồ gia dụng bằng đồng. Dấu ấn nổi bật là hầu hết những tượng đài, tượng Phật, tượng danh nhân bằng đồng có kích cỡ, trọng lượng lớn nhất VN đều có xuất xứ từ làng nghề này. Trong đó, nổi bật là Tượng đài chiến thắng Điện Biên Phủ cao 16,2 m, nặng 220 tấn tại TP.Điện Biên Phủ trong dịp kỷ niệm 50 năm chiến thắng Điện Biên Phủ. Kỷ niệm 990 năm Thăng Long – Hà Nội, làng nghề lại được “chọn mặt gửi vàng” đúc tượng vua Lý Thái Tổ, cao 10,1 m, nặng 45 tấn. Rồi đúc tượng Hưng Đạo Đại vương Trần Quốc Tuấn đặt tại quảng trường 3 Tháng 2 của tỉnh Nam Định, tượng 14 vị vua thời Trần đặt tại quần thể di tích lịch sử văn hóa Thiên Trường, tượng Bác Hồ, tượng Phật tổ Như Lai bằng đồng đúc liền khối 35 tấn tại núi Non Nước (H.Sóc Sơn, Hà Nội), tượng Tam thế Phật tổ Như Lai chùa Bái Đính (Ninh Bình) nặng 50 tấn. Cũng theo ông Thuấn thì “ở tượng đồng

Ông Nguyễn Văn Khanh, Chủ tịch Hiệp hội Cơ khí đúc tỉnh Bắc Ninh, cho biết làng nghề Đại Bái hiện có khoảng 80 cơ sở đúc đồng với gần 2.000 thợ. Lúc cao điểm như giáp tết, hoặc có đơn đặt hàng lớn thì số thợ lên tới hàng vạn, hoặc cả xã cùng đi đúc đồng. “Nhờ đúc đồng, chỉ riêng làng Đại Bái có trên 100 xe con; nhà cao tầng, biệt thự cỡ từ vài tỉ đến vài chục tỉ đồng có hơn 100 cái”, ông Khanh tự hào khoe.

Có lẽ do nhận thức được nghề truyền thống đem lại cho bản thân, gia đình cuộc sống sung túc nên thợ đúc đồng Đại Bái đều có ý thức rèn nghề rất nghiêm khắc. Anh Nguyễn Hữu Thái, 40 tuổi, Giám đốc xưởng mỹ nghệ Tâm Thái, trước khi trở thành chủ xưởng đã phải mất hàng chục năm theo học từng thao tác của nghề đúc với không ít lần bị bỏng, sứt sẹo chân tay. Giữa năm 2009, anh được nghệ nhân Vũ Duy Thuấn tin tưởng giao làm thợ kỹ thuật tham gia làm tượng Thánh Gióng nặng 85 tấn và đúc tượng 14 vị vua Trần, đây được xem là bước đột phá trong quá trình học nghề của anh… Nhưng phải đến 2013 – 2014, anh Thái mới chính thức có tên trong làng nghề đúc đồng Đại Bái khi đứng ra nhận đúc tượng Phật Thích Ca cao 14,8 m, nặng 150 tấn, được xem là đại tượng Phật lớn nhất Đông Nam Á được đặt tại Trung tâm Phật giáo Trúc Lâm – Thiên Trường.

Bản thân nghệ nhân Nguyễn Trọng Hạnh, người đã đúc thành công Tượng đài chiến thắng Điện Biên Phủ, cho biết để có “danh” trong làng nghề đúc đồng Đại Bái, ông từng phải lặn lội đến các làng nghề đúc đồng cả nước như Ngũ Xá (Hà Nội), Tống Xá (Nam Định), Ba Chè (Thanh Hóa), Huế… để tìm hiểu, đối chiếu, tạo ra bí quyết riêng. Sau đó, để học đúc tượng, ông Hạnh mua tượng mẫu, mượn tượng đẹp về đúc thử, tìm cách tiếp cận các nhà điêu khắc nổi tiếng như Tạ Quang Bạo, Tạ Duy Đoán, Minh Đỉnh, Lê Liên… để học nghề.

Mỹ nghệ Tâm Thái chuyên đúc đồng và sản xuất đồ đồng thờ cúng, đồ đồng mỹ nghệ như quà tặng bằng đồng, tranh chữ đồng, vật phẩm phong thủy, đồ đồng thờ cúng, ngoài ra chúng tôi còn nhận đúc tượng đồng, đúc tượng phật, đúc tượng chân dung, đắp phù điêu…, sản phẩm được người tiêu dùng đánh giá cao về tính thẩm mỹ, chạm trổ tinh xảo, giá thành rẻ, sản phẩm đồ đồng có độ bền màu cao.